Oñati

Oñati Gipuzkoako udalerri monumentalena, hedadura gehien duena eta ederrenetakoa da. Arkitekturaren estilo guztiak daude ordezkatuta mikrokosmos moduko herri honetan. Distira berezia dute, haatik, Sancti Spiritus unibertsitateak eta Arantzazuko santutegiak.

Mendiz inguratuta dago Oñati, mende askoan jaurerri independente izandako herria. Etengabe saiatu ziren oñatiarrak jauntxoaren aurkako borrokan, baina jauntxoek XIX. mendea heldu arte eutsi zieten euren pribilegioei, orduan bildu baitzen Oñati Gipuzkoara.

Isolamenduaren ondorioz, mikrokosmos halako bat bilakatu zen Oñati, eta gaur egun ere baditu bisitaria harritzen duten ezaugarriak. Besteak beste, bost mendeko tradizioa duten Corpus eguneko mozorro-prozesioak eta dantzak, edota herriko ondare monumental joria. XVI. mendeaz geroztik lehen mailako kultur gune izandako Sancti Spiritus unibertsitatea klaustro baten inguruan egituratutako eraikin errenazentista neurritsu eta dotorea da. Euskal Errenazimentuko arkitektura zaibileko altxortxat hartzen da, Rodrigo Mercado de Zuazola gotzainaren proiektua izan zen, bere aurrealdea dotorea eta ederra da, barrualdean aipagarriak dira klaustroa eta kaperako erretaula platereskoa Pierres Picart frantsesak landutakoa. Kontutan hartu bere portaleko eskulturen atzean dauden mensajeak. San Migel parrokia gotikoa, Bidaurretako monasterioa, Santa Marina plazako jauregia eta rococo estiloko udaletxea ere aipatzeko modukoak dira. Oro har, artea gogoko dutenek estilo guztiei dagozkien laginak aurkituko dituzte Oñatin.

Legenda beltza ere baduen Lope de Agirre abenturazalearen jaioterriaren xarma nahikoa ez bada, hirigunetik bederatzi kilometrora Arantzazuko santutegia dago. Ama Birjinarekiko debozioaren inguruan sortutako toki miresgarri eta ahaztezin horretan bat egiten dute Aizkorripeko ingurune natural zirraragarriak eta abangoardiako zenbait artistaren talde-lanak. Jorge Oteizak, Eduardo Chillidak, Lucio Muñozek edo Nestor Basterretxeak hartu zuten parte, hain zuzen, santutegiaren eraikuntza-lanetan.